"Το καλοκαίρι του 1972 βρέθηκα δίπλα σε μια σανιδένια καλύβα, δίπλα σε μια φυτεία καπνού της Βόρειας Καρολίνα κι άκουγα έναν άνθρωπο με το όνομα Guitar Shorty να παίζει μπλουζ. Μερικά από τα λόγια τά 'βγαζε εκείνη τη στιγμή, άλλα ήταν τόσο παλιά όσο και η μουσική η ίδια. Η δουλεία του Shorty πάνω στην κιθάρα ήταν ένας συνδιασμός από πράγματα που θυμόταν και πράγματα που επινοούσε εκείνη την ώρα που έπαιζε, ώστόσο οι δυνατότητές του ήταν ικανοποιητικές και η μουσική του γεμάτη εκπλήξεις. [...] Γυρνώντας πίσω στη Νέα Υόρκη την ίδια νύχτα, σκεφτόμουν για την ελευθερία στην μουσική και πως μια από τις κύριες αρετές της αφροαμερικάνικης μουσικής είναι ακριβώς αυτή η άρνηση να προσαρμοστεί σε οποιουσδήποτε δοσμένους (πχ ευρωπαϊκούς) κανόνες ή πρότυπα. Άσχετα με το ποιός είναι ο εκτελεστής -μια νοικοκυρά στη χορωδία της εκκλησίας ή ένας κιθαρίστας που παίζει μπλουζ το Σαββατόβραδο σε ένα υπόγειο μπαρ- η μουσική δεν μπορεί ποτέ να προβλεφθεί. Γυαλισμένος ή ακατέργαστος, ο ήχος της έκπληξης είναι αυτό που μετράει." (Valerie Wilmer, As Serious as your Life, 1977)
Η Val Wilmer αγωνίστηκε σε όλη της τη ζωή να καταγράψει το φαινόμενο της free-jazz και να το ενσωματώσει σε μια πολιτική ιστορία της αφροαμερικάνικης κουλτούρας, αναδεικνύοντας όσο κανείς το ριζοσπαστικό του κοινωνικό περιεχόμενο. Η free-jazz παραμένει μια ιδιαίτερα παρεξηγημένη μουσική, κυρίως γιατί έχει 'κάτσει' στους μουσικόφιλους σαν τμήμα της απρόσιτης avant-garde. Το γεγονός ότι οι καινοτομίες της προέκυψαν αυθόρμητα και μέσα από τις κοινωνικές διεκδικήσεις των μαύρων, και όχι σε ακαδημαϊκό περιβάλλον, όπως οι αντίστοιχες, θεσμοποιημένες 'πρωτοπορίες' των λευκών, έχει ξεχαστεί. Η Valerie Wilmer κατάφερε να γίνει μισητή, την κατηγορούν για 'αφροκεντρισμό' κτλ, και τα βιβλία της συχνά δεν έγιναν αποδεκτά από τους ίδιους τους οπαδούς της free-jazz. Παρόλαυτά, αυτό που έχει για μένα σημασία είναι πως το noise underground τις τελευταίες δεκαετίες κρατάει την free-jazz σταθερά επίκαιρη, και όχι μόνο. Οι τεχνικές του ελευθερου αυτοσχεδιασμού κάνουν διαρκώς μετάσταση σε νέα όργανα, το turntablism για παράδειγμα, το ίδιο και η παράδοση της παραμόρφωσης, βρήκε καινούρια έκφραση στην διαδικασία του 'wonkyfication', σε αυτό το τελευταίο στάδιο εξέλιξης του hip-hop απ' τον Dilla και μετά...
Κεντρική θέση στην free-jazz φυσικά έχουν τα κρουστά και ο ρόλος του drummer. Προσωπικά προτιμώ να ακούω free-jazz αν γίνεται σε solo drums, η σε όσο πιο μικρά σχήματα είναι δυνατόν, αλλιώς δεν μπορώ να παρακολουθήσω το χάος... Επίσης οι περκασσιονίστες συχνά προσθέτουν και αφρικανικά/ασιατικά τύμπανα στα solo albums τους, που μετράνε πάρα πολύ στο αποτέλεσμα και την ατμόσφαιρα.
Αυτά είναι μερικά προσωπικά άλμπουμ των μεγάλων drummer της free-jazz, από τη δεκαετία του '70 τα περισσότερα: